Kıbrıs cinsiyet belirleme, ebeveynlerin bebeğin cinsiyetinde tercih yapmasına olanak tanıyan bir cinsiyet seçimi tedavisidir. Uygulanan tedaviyle çiftlerin istediği cinsiyette embriyo anne rahmine transfer edilmektedir. Çiftlerin istediği cinsiyetteki bebeğe kavuşması için uygulanan bu yöntem farklı nedenlerle tercih edilse de cinsiyete bağlı sağlık problemlerin engellenmesi için sıklıkla kullanılır.

Cinsiyet belirleme tedavisi çok az ülkede uygulanabilen bir işlemdir. Türkiye’de bu tedavi yapılmamaktadır. Dünya genelinde en çok Kıbrıs’ta uygulanan cinsiyet belirleme tedavisi farklı nedenlerle tercih edilmektedir. Bazı ailelerde sağlık öyküsü nedeniyle ilk bebekte bile cinsiyet belirleme yapılması önemli olabilir. Bu işlemi tercih eden kişilerin ailesinde kısırlık öyküsü olmasa da cinsiyet belirleme kapsamında zorunlu tüp bebek tedavisi yapılır.

Tedavi kapsamında anne ve baba adayına tüp bebek tedavisi uygulanarak onlardan embriyo elde edilir. Bu embriyolara kromozomal genetik inceleme yapıldığı için hem cinsiyet belirlenir hem de bebeğin sağlıklı olabilmesi için gerekli bilgilere ulaşılır. İncelenen embriyolar arasından en uygun seçimin yapılmasıyla tedavinin ve cinsiyet seçiminin başarılı olma olasılığı oldukça yüksektir.

Cinsiyet Belirleme Neden Tercih Edilir?

Cinsiyete bağlı kromozomal bozukluklar ve ciddi genetik hastalıkların önlenmesi için cinsiyet belirleme tedavisi tercih edilir. Bir kişinin annesinden aldığı cinsiyete özgü sağlık problemleri kız ya da erkek çocuğunun sağlığını etkileyebilir. Bu bakımdan cinsiyet belirlemede ters bir seçim yaparak hastalık bebek doğmadan engellenmiş olur.

Cinsiyet belirleme tedavisinin tercih edilmesinin nedenlerden biri de ailede cinsiyet dağılımını belirleme ya da hayallerini gerçekleştirmek istemeleridir. Arap ve Türkiye toplumunun çoğunda erkek çocuk sahibi olmak önemlidir. Toplum içerisinde bu baskıya maruz kalan çiftler cinsiyet belirleme tedavisi tercih etmektedir.

Cinsiyet Belirlemede Kullanılan Yöntemler Nelerdir?

Cinsiyete bağlı aktarılan gen hastalıklarının önlenmesi ve aile planlaması gibi nedenlerle tercih edilen cinsiyet belirleme tedavisinde farklı yöntemler kullanılmaktadır. Günümüzde sıklıkla tercih edilen bu işlem Kıbrıs’ta güvenilir bir şekilde uygulanmaktadır. Cinsiyet belirlemede kullanılan yöntemler aşağıda detaylı olarak anlatılmıştır.

MicroSort IUI Yöntemiyle Cinsiyet Belirleme

Yumurta rezervi çok iyi düzeyde olan ve hafif düzeydeki ilaç tedavisine yanıt verecek kadınlara uygulanan yöntemdir. Genellikle 20’li yaşlardaki kadınlara yapılan bu yöntemde erkek sperminin; sayısı, morfolojisi ve motilitesi oldukça önemlidir. Aynı zamanda erkekten alınan spermlerin konsantrasyonunun 50 milyon/ml’den yüksek değerde olması gerekir.

Eğer partnerler yukarıdaki kriterlere uygun değilse bu yöntem doğru bir tercih değildir. Normal aşılama tedavisiyle benzer şekilde uygulanır. Standart IUI prosedüründen tek farkı sperm örneğinin MicroSort tedavisi prosedüründen geçirilmesidir.

MicroSort IVF Yöntemiyle Cinsiyet Belirleme

MicroSort IVF yöntemiyle yapılan cinsiyet belirleme tedavisi, tüp bebek tedavisi ile bire bir aynı şekilde uygulanır. Klasik tüp bebek tedavisinden tek farklı sperm ve yumurta hücresi birleştirilmeden önce cinsiyet belirleme için MicroSort tekniği kullanılarak kromozomlar ayrılır. Cinsiyet belirlemedeki doğruluk olasılıkları kız bebek için %90, erkek bebek için %75’tir. Bu oran X ve Y kromozomunu ayrıştıran MicroSort yönteminin oranıdır.

MicroSort IVF ile PGD Yöntemiyle Cinsiyet Belirleme

Kıbrıs’ta yasal olarak uygulanabilen yöntem genellikle yumurtalık rezervinde azalma görülen 35 yaşın altındaki kadınlarda tercih edilir. PDG ve MicroSort prosedürünün birlikte kullanıldığı tedavinin avantajı cinsiyet belirlemede çok yüksek doğruluk başarısına sahip olmasıdır. Aynı zamanda embriyonun aile öyküsündeki genetik bozukluklara sahip olup olmadığı taranabilir. Bu bakımdan mevcut yöntemler içerisinde oldukça avantajlı bir yere sahiptir.

Kadınlarda yaş ilerlediğinde yumurta hücrelerinin genetiğinde bozulmalar oluşabilmekte ve çocukluk döneminde bu türdeki sağlık problemleri daha sık yaşanmaktadır. İleri yaştaki kadınların gebeliklerinde bebek kaybı yaşanmasının yüksek olması da bu nedene bağlıdır. Bu bakımdan cinsiyet belirleme talep edildiğinde implantasyon öncesinde kromozomal genetik taramanın yapılması ve embriyoların detaylı analiz edilmesi oldukça önemlidir.

Cinsiyet Belirleme Öncesinde Hangi Testler Yapılır?

Cinsiyet belirleme kapsamında kullanılacak tedavi yönteminin belirlenmesi ve tedavi prosedürünün hazırlanmasında yarar sağlayacak olan testler kadın ve erkek için şu şekilde sıralanabilir:

Kadınlara Uygulanan Testler

Cinsiyet belirleme kapsamında kadınların yaşı oldukça belirleyici rol oynamaktadır. Yumurtalık rezervleri yaş ilerledikçe hem azalma gösterir hem de genetik sorunların görülme sıklığı artar. Bu bakımdan kadınlarda genel sağlık durumu, rahim içi koşullar ve yumurtalık rezervlerinin incelenmesi oldukça önemli bir husustur.

Kişinin gebelik öyküsünün olması tetkiklerin ve testlerin yapılmasına engel değildir. Yani kişi önceden hamilelik süreci yaşamış olsa da çocuğu olsa da testlere tabi tutulur. İdeal yumurtanın sayısı ve embriyo oluşması için hazırlanan tedavi prosedürü kişiye özel olarak hazırlanır. Tedavi kapsamında kullanılacak olan ilaçların dozları belirlenirken yumurtalık aktivitesi ve rezervi ile uyum içerisinde olmasına dikkat edilir.

Cinsiyet belirleme öncesinde kadından adetin 2 ya da 3. Gününde şu testler istenerek hormon değerlerine bakılır:

·       LH

·       Prolaktin

·       FSH

·       Estradiol

·       AMH

·       TSH

Test sonucunda bu hormon değerlerine bakılarak gebeliğe dair endokrinolojik bulgular ve yumurtalık rezervi tespit edilir. İlaç dozları da bu parametrelere göre belirlenir. Aynı zamanda adetin 2 ya da 3. gününde rahim içerisi ve yumurtalıklar ultrason yardımıyla incelenir. Ek olarak kadın hastalara yumurta toplama yapılmadan önce kan sayımına ve diğer bulgulara da bakılmaktadır.

Erkeklere Uygulanan Testler

Kıbrıs’ta yapılan cinsiyet belirleme tedavisinde erkekler için semen analizinin sonucu belirleyicidir. MicroSort yöntemiyle yapılan bu tedavide erkekten alınan spermlerin konsantrasyonu 50 milyon/ml’den yüksek olmalıdır. Bu teknoloji kullanılarak yapılan tedavide erkeklere semen analizi yapılarak sperme ilişkin parametreler ölçülür.

50 milyon/ml kriterine uygun görülmeyen spermlerde motilite, hacim ve morfoloji tedaviye uygun ise, normal standartlardan daha yüksekse cinsiyet belirleme tedavisinin uygulanma olasılığından söz edilebilir. Tedavi kapsamında hem erkeklere hem de kadınlara işlem öncesinde bulaşıcı hastalıkların varlığını tespit etmek için testler yapılır.

Cinsiyet Belirlemede Tedavi Süreci Nasıldır?

Cinsiyet belirleme tedavisi kapsamında çiftlerin 7-10 gün süreyle Kıbrıs’ta misafir olduğu bir tedavi planı hazırlanır. Bu tedavi kapsamı şu şekildedir:

·       Kıbrıs’a gelen partnerlerden ilk gün bir şey yapması beklenmez. Yalnızca 2. gün yumurtama toplama işlemi yapılacağı için çiftin belirlenen süre boyunca aç kalması ve herhangi bir sıvı tüketmemesi istenir.

·       Tedavi kapsamında erkek ve kadına uygulanması gereken testler ve tetkikler yapılır.

·       OPU yani yumurta toplama işlemi için kadın hastaya anestezi uygulanır ve yumurta toplanır. Aynı gün erkekten sperm numunesi istenir.

·       Toplanan sperm ve yumurta hücresi mikroenjeksiyon yöntemi kullanılarak bir araya getirilir. Embriyo oluşması için gelişme süreci başlar.

·       Erkek ve kadın hasta 6. güne kadar embriyonun gelişimini bekler. Bu sırada 3. günde gelişimi iyi kalitede olan embriyoların tümüne biyopsi yapılır. PGT yöntemiyle yapılan bu işlemde hem kromozomal hastalıkların varlığı hem de cinsiyet tespiti yapılır.

·       Embriyoların gelişimi, cinsiyeti ve sağlık durumuyla ilgili elde edilen bilgiler 7. günde çifte iletilir.

·       Embriyo transferi için kasın hastanın idrara sıkışması beklenir ve uygun zamanda transfer işlemine başlanır.

·       İstenilen cinsiyetteki iyi kaliteye sahip embriyolar ultrason kullanılarak hastanın rahmine yerleştirilir.

Transfer işleminden sonra tedavi süreci tamamlandığı için hasta taburcu edilir. Cinsiyet belirleme için uygulanan bu tedavi yalnızca Kıbrıs’ta yapılmaktadır.

Bu içerik bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.

Esra Çabuk Cömert
Yazar:

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
Son Güncellenme Tarihi: 05.01.2024