Biyoeşdeğer hormon tedavisi, menopoz döneminde hormon seviyelerini düzenlemek için uygulanan bir yöntemdir. Biyoeşdeğer hormonlar, insan vücudunun doğal olarak ürettiği hormonlarla benzerlik gösteren yapay düzenleyicilerdir. Hormonları dengesiz ya da düşük seviyede olan kişilerde hormon benzerini taklit eden tedavi prosedürüdür.
Kadınların hayatından önemli dönüm noktalarından biri olan menopozda vücutta hormon seviyeleri değişiklik göstererek kişiyi hem duygusal hem de fiziksel olarak etkiler. Gece terlemeleri, ruh halinde değişimleri, kemik erimesi ve sıcak basmaları gibi semptomlar kişinin günlük yaşamını zorlaştırır, yaşam kalitesini düşürür.
Menopoz sonrasında artış gösteren sağlık riskleri değerlendirildiğinde hormon tedavisi pek çok kadın için kurtarıcı seçenek durumuna gelir. Geleneksel hormon replasman tedavisi yani HRT, bazı kadınlar tarafından istenmemekte, tedaviyi alan bazı bireylerde yan etkiye neden olmaktadır. Bu noktada biyoeşdeğer hormon tedavisi oldukça etkili bir yöntem olarak öne çıkmaktadır.
Her kadın için doğal bir süreç olan menopoz aynı zamanda son yüzyılda insanlar için yıkıcı bir dönemdir. Kadın bedeninde testosteron, progesteron, östrojen ve DHEA hormonlarının seviyesi azalmaktadır. Vücudun pek çok önemli işlevini düzenleyen hormonlarda yaşanan değişimler farklı sağlık sorunlarının ortaya çıkmasına zemin hazırlayabilir.
Progesteron ve östrojen hormonu kadınlarda; kalp, damar, beyin ve kemik sağlığının korunmasında önemli rol oynar. Biyoeşdeğer hormon tedavisiyle birlikte hormon seviyeleri normal seviyelerine getirilerek kişinin yaşadığı semptomların ortadan kalkmasına ya da azalmasına yardımcı olur.
Biyoeşdeğer hormon tedavisinin amaçlarından bazıları; kemik erimesini önleyerek kemik yoğunluğunu artırmak, menopozun neden olduğu semptomları hafifletmek ve cilt sağlığını korumaktır. Biyoeşdeğer hormon tedavisinde yumurtalıklardan üretilen moleküllerin aynısı hormon olarak vücuda verilir.
Tedavide kadının kaybettiği östrojen hormonu, krem, jel ya da path olarak verilirken progesteron için oral ya da vajinal progesteron uygulanır. Alanında uzman ve deneyimli olan jinekologlar tarafında hastanın bu tedaviye uygun olup olmadığı belirlenir. Kişi tedaviye uygunsa ona özel tedavi planı hazırlanarak maksimum verim elde edilir.
Biyoeşdeğer hormonlar; vücut tarafından doğal olarak üretilen progesteron, testosteron ve östrojen hormonlarının kimyasal olarak aynı formdaki halidir. Örneğin vücutta tiroit bezleri az çalıştığında dışarıdan insülin ya da tiroit hormonu kullanılır. Menopoz döneminde azalan hormonlar bitkisel kaynaklardan elde edilir. Bu hormonlar vücuda verildiğinde reseptörler tarafından doğal hormon gibi algılanarak vücuttaki hormon seviyesini düzenler.
Biyoeşdeğer hormonlar sentetik olmadığı için hormon reseptörleri tarafından yanlış algılanmaz ya da kanser riski oluşturmaz. Geleneksel hormon tedavileri sentetik içeriklidir, herkese aynı standart tedavi uygulanır. Biyoeşdeğer hormon tedavisinde ise hastaya verilecek olan hormonlar özel olarak hazırlanır.
Kişinin kan testi sonuçları ya da farklı parametreler doğrultusunda hazırlanan biyoeşdeğer hormonlar vücudun doğal dengesiyle daha yakın bir etki oluşturur. Hormonlar vücuda progesteron, östrojen bazen de testosteron olarak verilir. Menopoz semptomlarının hafifletilmesinde en etkili hormonların başında östrojen gelir. Progesteron hormonu ise kemik, meme ve rahim sağlığının korunması için oldukça önemlidir.
Menopozda biyoeşdeğer hormon tedavisi; insan vücudunun doğal olarak ürettiği hormonların kimyasal olarak benzerinin uygulandığı, menopoz semptomlarını hafifleten ya da ortadan kaldıran bir tedavi yöntemidir. Bu tedaviyle özellikle menopoz döneminde olan kadınların yaşadığı; uykusuzluk, gece terlemesi, sıcak basması, vajinal kuruluk ve ruh hali değişimleri gibi semptomlar ortadan kalkar. Aynı zamanda alzheimer ve kalp krizi riski en aza indirilir. Vücut tarafından doğal olarak hormonlarla benzer fonksiyona sahip olan biyoeşdeğer hormonlar, geleneksel hormon replasman tedavilerine kıyasla saha sağlıklıdır ve yan etki riski daha düşüktür.
Farklı formlarda uygulanan biyoeşdeğer hormon tedavisinde kullanılan pek çok yöntem bulunmaktadır. Kişiye yapılan muayene ve tetkikler sonrasında en uygun formu tedavide kullanılır. En sık kullanılan yöntemler ise şu şekildedir:
· Dil Altı Damla/ Burun Spreyi: Bazı hastalar için daha konforlu lan bu form hızlı emilim sağlamaktadır. Tedavide hangisinin tercih edileceği, doktorun önerisi ve kişisel ihtiyaçlar a göre değişiklik göstermektedir. Cilt tarafından emilmediği için kanda pıhtılaşma riski oluşturmaz ve karaciğere ulaşmaz. Risk grubunda yer alan kadınlar için hormon bu formda çok daha güvenilirdir.
· Oral İlaçlar: Doktor tarafından reçete edilen ilaçlar günlük olarak kullanılabilir. Hormonun bu formu karaciğere ulaşması nedeniyle risk oluşturabilir. Aynı zamanda emboli gibi yan etkiler görülebilir. Bu nedenle her kadın için uygun bir hormon formu olmayabilir.
· Cilt Bantları: Hormonun dengeli dağılımını sağlayan hormonlar ortalama 7 gün kullanılır.
· Krem/Jel: Cilde sürülen krem ya da jeller hormonun emilmesini sağlar.
Biyoeşdeğer hormon tedavisinde kullanılacak olan formun doğru belirlenmesi oldukça önemlidir. Tedavi sürecinde en uygun form için doktor önerileri dikkate alınmalı, menopozun neden olduğu semptomlar hakkında doktora açıkça bilgi verilmelidir.
Menopozda Biyoeşdeğer Hormon Tedavisinin Avantajları Nelerdir?
Genellikle menopoz döneminde uygulanan biyoeşdeğer hormon tedavisi ile kadınların yaşadığı semptomlar hafiflemekte ve yaşam kalitesinde artış sağlanmaktadır. Bu tedavinin avantajları şu şekilde sıralanabilir:
Menopoz döneminde kadınların en sık yaşadığı problemlerden biri uyku bozukluklarıdır. Uyku kalitesinde düşme sorununun ana nedeni hormon seviyelerinde dalgalanmadır. Geceleri sıklıkla yaşanan terlemeler ve anksiyete kişinin uyku düzenini bozar ve uyku kalitesini düşürür. Tedavi kapsamında uygulanan progesteron ve östrojen takviyesi hormon seviyelerini dengeleyerek kişiyi rahatlatır. Bu da gece yaşanan semptomları hafifleterek uyku kalitesini artırır.
Östrojen seviyesinin azalmasına bağlı olarak vücut sıcaklığında meydana gelen dalgalanmalar kişinin yaşam kalitesini azaltır ve yaşamını zorlaştırır. Biyoeşdeğer hormon tedavisiyle; terleme, sıcak basması, vajinal kuruluk, cinsel isteksizlik ve ani ruh hali değişimleri gibi semptomları önemli düzeyle hafifletir.
Kadınlarda özellikle menopoz sonrasında östrojen azaldığı için kemikler üzerindeki koruyucu fonksiyonu da azalabilir. Bu durum kemik erimesi yani osteoporoz riskinde arışa neden olur. Kemik erimesinin artması durumunda çıkık ve kırıkların daha kolay gerçekleşmesine, bel ağrısına, kişinin düşmesi durumunda kırıkların daha kolay yaşanmasına neden olabilir.
Kemiklerde koruyucu etkiye neden olan östrojenin azalması kemik ağrıları yaşanmasına yol açar. Bu durum kişinin hareketliliğini kısıtlarken yaşam kalitesini düşürebilir. Biyoeşdeğer hormon tedavisi östrojen hormonunu artırarak kemik sağlığını korur ve kemik kaybının azalmasına yardımcı olur.
Kadınların menopoz öncesinde kalp krizi riski erkeklerden daha düşükken menopoz sonrasında östrojen seviyesi azaldığı için kalp krizi riski artar ve erkeklerle aynı seviyeye gelir. Yapılan çalışmalar doğrultusunda biyoeşdeğer hormon tedavisinin kalp damar sağlığını olumlu yönde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Tedavi sonrasında kalp krizi riski yeniden düşmektedir. Özellikle aile öyküsünde; kalp krizi, kardiyovasküler hastalıklar ve ateş basması gibi şikayetler olan kişiler mutlaka kardiyoloji uzmanına muayene olmalıdır.
Menopozla birlikte azalan hormonlar vajinal kuruluğa neden olur. Bu durumda cinsellik kadınlar için acı verici bir duruma gelir, cinsellikten kaçınma ve cinsel isteğin azalması gibi sorunlar meydana gelir. Biyoeşdeğer hormon tedavisiyle birlikte vajinal kuruluk ortadan kalktığı için cinsel istekte artış görülür.
Vajinal formda lokal olarak uygulanan krem, jel ve vajinal fitiller sonrasında vajinada yanma, acı gibi şikayetler ortadan kalkar. Uygulanan tedavinin etkileri kişiden kişiye değişiklik gösterdiği için tedavi sonuçları herkes için farklıdır. Her kadına uygulanan tedavi biçimi, uygulanış şekli, tedavi süresi ve ilaç dozu birbirinden farklıdır. Süreç boyunca hasta belirli periyotlarla kontrol edilir.
Mutlulukla ilişkilendirilen serotonin hormonunun üretimi östrojen seviyesinin düşmesiyle azalabilir. Bu durum kişide; ruh hali değişiklikleri, anksiyete ve depresyona yol açabilir. Biyoeşdeğer hormonların uygulanmasıyla hormon seviyeleri daha dengeli duruma gelir. Ani ruh hali değişimleri, sinirlenme ve gerginlik gibi semptomlar azalır.
Menopozda azalan hormonlar tüm vücudu etkilediği gibi cilt ve saç sağlığını da olumsuz yönde etkileyebilir. Ciltte elastikiyet kaybı, cilt kuruluğu ve saç dökülmesi gibi semptomlar görülebilir. Tedavide uygulanan östrojen desteğiyle kolajen üretimi artırılırken saçlar daha canlı bir görünüm kazanır.
Östrojen beyindeki reseptörleri etkileyerek sinir hücrelerini uyarır ve bilişsel işlevler üzerinde olumlu etki oluşturur. Menopoz sonrasında azalan östrojen hormonu düşünme becerisini azaltarak; unutkanlık, beyin sisi, demans ve alzheimer riskinin artmasına yol açar. Bu bakımdan beyin ve zihin sağlığının desteklenmesi, güçlendirilmesi için biyoeşdeğer hormon tedavisi uygulanmalıdır.
Biyoeşdeğer hormon tedavisinde risklerin azaltılabilmesi için en önemli faktörler; tedavinin uygulanacağı sağlık kuruluşu, kişinin sağlık öyküsü, yaşadığı semptomlar ve yaşam tarzıdır. Tedaviden en başarılı sonuçların alınabilmesi, güvenli şekilde uygulanması için hastanın alanında uzman doktor tarafından yönlendirilmesi ve değerlendirilmesi önemlidir.
Güvenlik bakımından biyoeşdeğer hormon tedavisi FDA tarafından onaylanmış, bu kurumun katı standartlarından geçmiştir. Bu bakımdan tedavi insanlar için sağlıklı ve güvenilir olarak tanımlanmıştır. Fakat her tedavide olduğu gibi biyoeşdeğer hormon tedavisinin de bazı riskleri bulunmaktadır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
· Kilo değişimleri
· Hafif düzeyde mide rahatsızlıkları
· Baş ağrısı
· Ara kanamalar
· Göğüslerde hassasiyet
· Duygu durum değişikliği
· Baş ağrısı
Bu yan etkilerin uzun süre devam etmesi halinde doktora başvurulmalıdır. Doktor biyoeşdeğer hormonun uygulama yönteminde ya da dozajında değişiklik yapabilir. Özellikle ilk doz uygulamadan sonra vücut hormonlara alışırken birtakım yan etkiler görülebilir. Vücut bu hormonlara alıştıkça yan etkilerin şiddeti de azalma göstermektedir.
Biyoeşdeğer hormon tedavisi sırasında kişinin yaşamında yaptığı bazı değişiklikler hem menopoz sürecini daha rahat geçirmesine hem de semptomların hafiflemesine yardımcı olabilir. Yaşam tarzında yapılabilecek değişiklikler şu şekildedir:
· Vücudun susuz kalması durumunda menopoz semptomlarından biri olan sıcak basması artabilir. Bunun için bol bol su tüketilmelidir.
· Sindirim sisteminin çalışmasına yardımcı olmak için lif bakımından zengin gıdalar tüketilmelidir bu gıdalar tokluk hissini artırır.
· Düzenli aralıklarla yemek yenilmesi ani açlık krizlerini önlemeye yardımcı olur ve kan şekerini dengeler.
· Östrojen bitkisel kaynaklardan da alınmalıdır. Nohut, keten tohumu, kuru erik, soya, kayısı, elma, ahududu gibi besinlerde doğal östrojen bulunur.
· İşlenmiş gıdalardan ve şeker içerikli ürünlerden kaçınılmalıdır. Bunlar kan şekerinde ani dalgalanmalar oluşturarak ruh halini etkileyebilirler.
· Antioksidan bakımından zengin olan gıdalar özellikle tedavi sürecinde oldukça faydalıdır. Selenyum, E ve C vitamini, beta-karoten gibi antioksidanlar hormon seviyelerini dengelemeye yardımcı olur.
· Düzenli egzersiz yapmaya özen gösterilmelidir. Fiziksel aktivitenin düzenli olması; kas kaybını önler, kemik yoğunluğunu korur ve metabolizmayı hızlandırır. Menopozda biyoeşdeğer hormon tedavisi gören kadınlar egzersiz ve sağlıklı beslenmeyi bir arada uygulamalıdır.
· Menopozun neden olduğu semptomlar kadınlarda strese neden olabilir. Bunun için rahatlama yöntemleri kullanılabilir. Nefes egzersizleri, meditasyon, yoga ve sosyal aktiviteler stresi yönetmeye yardımcı olur.
Biyoeşdeğer hormon tedavisinde farklı formlarda vücuda verilen ilaçlar hormon seviyelerini dengelerken bazı bireylerde metabolizma hızının ya da iştahın artmasına neden olabilir. Tedavinin yan etkisi olan kilo artışı, özellikle tedavi başlangıcında kilo artışı ya da ödem oluşmasına yol açabilir. Bu etki vücudun hormonlara alışma sürecine karşı gösterdiği reaksiyondur, geçicidir. Kilo alma ya da ödem oluşumu kişiden kişiye değişiklik gösterse de hasta tedavi sürecinde sağlıklı ve dengeli beslenmeye özen göstermeli, fiziksel hareketliliğe hayatında yer vermelidir.
